فنون تستزنی، یکی از
مهارت‌های لازم در دوران دبیرستان و به خصوص کنکور است. تسلط بر تستزنی
در موفقیت کنکور تأثیر غیر قابل انکاری دارد. بحث درباره‌ی مجموعه‌ی
مهارت‌هایی که منجر به افزایش توانایی عملکرد تستزنی می‌شود، بحثی چند
بعدی خواهدبود.
با وجود گستردگی موضوع، سعی می‌کنیم به مواردی بپردازیم که ضروری‌ترهستند.
قسمتی ازتوصیه‌های این مقاله عمومی است و برای کلیه‌ی دانش‌آموزان
دبیرستانی و کنکوری در نظر گرفته شده‌است. قسمتی از توصیه‌ها هم خاص دروس
به صورت جداگانه و تفکیکی است، این مطالب بیشتر به درد کنکوری‌ها می‌خورد.
طراحی وطراحان تست‌ها
با وجود آن که
بعضی از افراد و مؤسسات ادعا دارند که روش‌هایی را ابداع کرده‌اند تا
کنکوری‌ها حتی بدون حل مسأله یا توجه به صورت مساله و بر اساس قوانین
احتمالات بتوانند تست‌ها را درست علامت بزنند، عملا چنین چیزی امکانپذیر
نیست و ادعاهایی ازاین قبیل نوعی فرصت طلبی محسوب می‌شوند. طراحی سؤالات
تست از یک سری اصول کلی و مشخص تبعیت می‌کند که معمولا طراحان تست‌ها با
آنها آشنا هستند. البته این به آن معنی نیست که همه‌ی اصول طراحی تست در
سؤالات کنکور رعایت می‌شود و همان گونه که هر ساله بعد از اتمام کنکور
عنوان می‌گردد اشکالاتی توسط اهل فن به سؤالات وارد می‌آید. از جمله اصولی
که در طراحی سؤالات کنکور رعایت می‌شود در نظر گرفتن سؤالات آسان، متوسط
و
مشکل در هر درس است. در مقابل، یکی از اشکالات وارد به طراحی تست‌ها نوع
چینش سؤالات است. اصولا باید در هر درس سؤالات ازآسان به مشکل تنظیم شوند،
اما ظاهرا در سؤالات کنکور چنین نظمی وجود ندارد و مثلا گاهی بعد از
سؤالات سخت دیفرانسیل، بلافاصله سؤالات سخت گسسته آغاز می‌شود و یا مانند
کنکور سال 81 که سؤالات ادبیات با چند سؤال سخت پی در پی شروع شده‌بود.
کلید: در طراحی سؤالات کنکور اصول کلی طراحی تست رعایت می‌شود. بنا بر این برای پاسخ‌گویی به سؤالات به دنبال روش‌های غیر عادی نباشید.
آمادگی برای هرنوع احتمال
علی‌رغم نکته‌ی قبلی، تصور نکنید که همه چیز باید بر وفق مراد پیش رود. متأسفانه بسیاردیده شده‌است که دانش‌آموزانی که با آمادگی خوب درسی در جلسه‌ی کنکور حاضر شده‌اند، به محض مواجهه با چند سؤال سخت پی در پی، سررشته‌ی کار را گم کرده و حتی بقیه را هم نتوانسته‌اند خوب جواب بدهند. این آمادگی ذهنی را در خود ایجاد کنید که ممکن است با هر احتمالی رو به رو شوید. امکان دارد در شرایطی که خوب پیش می‌روید، به ناگاه به یک، دو، سه و یا چند سؤال سخت برخورد کنید، امکان دارد سؤالات یک درس با تست‌های مشکل شروع شود و هرنوع امکان دیگری نیز وجود دارد. در هر حال، شما آمادگی لازم را در خود ایجاد کنید تا دستپاچه نشوید.
کلید: خود را برای مواجهه با هر نوع سؤالی در سر جلسه‌ی کنکور آماده سازید.
تست‌های یک ستاره و دو ستاره
بیشتر مدرسان کنکورتوصیه می‌کنند وقتی با سؤالات یک درس رو به رو می‌شوید، به این شیوه عمل کنید:
یک به یک سؤالات رابخوانید. به طور متوسط خواندن متن هر سؤال حدود ۱۵ تا 20 ثانیه طول می‌کشد. اگر جواب سؤال و گزینه‌ی درست را می‌دانید، بلافاصله در پرسش‌نامه (و نه پاسخ‌نامه) علامت بزنید و سر سؤال بعدی بروید. به سؤالاتی می‌رسید که جواب آنها را نمی‌دانید. در این جا دو حالت پیش می‌آید:
۱- جواب را نمی‌دانید، ولی می‌دانید که می‌توانید به نتیجه برسید. در کنارسؤال یک ستاره بزنید.
۲- در مورد بعضی از سؤالات هم اصلا جواب را نمی‌دانید و حدس می‌زنید که ارزش وقت‌گذاری ندارد. در کنار این نوع سؤالات دو ستاره بزنید.
به همین ترتیب تا پایان سؤالات آن درس پیش بروید. معمولا درمرحله‌ی اول تعدادی از تست‌ها را با اطمینان درست علامت زده‌اید، که البته در مورد درس‌های متفاوت فرق دارد.
حال، مرحله‌ی دوم را به سؤالات تک ستاره‌ای اختصاص دهید. در این مرحله هم تعدادی ازسؤالات را پاسخ خواهید داد.
در مرحله‌ی سوم به سؤالات دوستاره‌ای بپردازید.
در دروس تخصصی امکان زیادی وجود دارد که وقتی برای سؤالات دوستاره‌ای باقی نماند.
بعد از اتمام این سه مرحله جواب‌های صحیح را یک به یک و با دقت به پاسخ‌نامه منتقل کنید.
کلید: سؤالات هر درس را در سه مرحله‌ی تست‌های با جواب مشخص، یک ستاره‌ای و دوستاره‌ای پاسخ دهید.
جرأت گذشتن از تست
در مورد سؤالات دوستاره‌ای صحبت کردیم و گفتیم که در دروس تخصصی حتی این امکان وجود دارد که فرصتی برای پاسخ به آنها باقی نماند.
برای تعداد زیادی ازدانش‌آموزان پذیرفتن این نکته که باید از خیر بعضی از سؤالات بگذرند، سخت است. دانش‌آموزان باید عادت کنند که از روی بعضی از تست‌ها بگذرند و این خود نه تنها نشانه‌ی ضعف نیست، بلکه بیانگر مهارت دانش بالای فردا است. دانش‌آموزان بسیار محدودی وجود دارند که هم توانایی و هم فرصت آن را داشته‌باشند که بتوانند به همه‌ی سؤالات پاسخ دهند.
کلید: باید این فن جسورانه را بیاموزید که ازسر بعضی تست‌ها بگذرید.
قدرت ریسک
این سؤال هم برای دانش‌آموزان پیش می‌آید که اگر در مورد گزینه‌ها شک کردند (با توجه به نمرات منفی تست‌ها) آیا علامت بزنند یا خیر.
کلید: در تست‌هایی که در مورد گزینه‌ی صحیح شک دارید، تنها زمانی ریسک کنید که اطمینان داشته‌باشید حداقل دو گزینه غلط است.
خواندن کل اجزای تست
این نکته‌ای است که همه در مورد آن اتفاق نظر دارند، باید تمام اجزای تست را با دقت بخوانید. صورت مسأله را با حوصله و تمرکز مطالعه کنید. به همین ترتیب به تک تک گزینه‌ها توجه کنید. یادتان باشد اگر عجله کنید، شاید زمان را ذخیره نمایید، ولی به طور حتم، احتمال اشتباه بسیار زیاد خواهدبود .اگر بپذیرید که باید از بعضی از تست‌ها بگذرید، این به دقت شما هم خواهد افزود.
کلید: قبل از هر گونه اقدام به پاسخ‌گویی تست، تمام اجزای آن را با دقت بخوانید.
پیش‌بینی قبل از جواب
اگر حوصله‌اش را دارید و عجله نمی‌کنید، سعی نمایید وقتی صورت مسأله را خواندید قبل از نگاه‌کردن به گزینه‌ها، جواب را حدس بزنید. این کار سرعت عمل شما را در پاسخ‌گویی به تست‌ها افزایش خواهدداد. حتی در صورتی که حدس شما درست از آب درآمد و پاسخ شما بین گزینه‌ها وجود داشت، باز هم حتما سایر گزینه‌ها را بخوانید.
کلید: سعی کنید قبل از پاسخ به هر تست، گزینه‌ی صحیح را حدس بزنید.
فریب نخورید
به محض خواندن صورت مسأله، سراغ راحت‌ترین و سادهترین گزینه نروید. متوجه گزینه‌های انحرافی باشید. به قول کنکوری‌ها، اگر شما مفهومی را خوانده باشید، احتمال انحراف شما کاهش خواهدیافت. با این همه بازهم ممکن است به خاطر عدم تمرکز، عجله و اشتباه گرفتن سرنخ‌ها فریب بخورید و ناخودآگاه به محض دیدن کوچک‌ترین سرنخی از پاسخ، آن را علامت بزنید. پس بسیار بسیار مهم است که از یک طرف تمرکز و دقت را تمرین کنید و از طرف دیگر با روش‌های کنترل اضطراب آشنا باشید، تا بتوانید حالت تعادلی خود را حفظ نمایید.
کلید: درجلسه‌ی کنکور دقت کنید در فضایی قرار نگیرید که با کوچک‌ترین سرنخ‌ها فریب بخورید.
تقسیم زمان
این درست است که باید درجلسه‌ی کنکور تقسیم زمان داشته‌باشید، اما به آن معنانیست که برای همه‌ی تست‌ها زمانی یکسان در نظر گرفت. این نکته بسیارظریف و حساس است. اگر برای تستی سه دقیقه وقت صرف کردید، حتما تستی هم وجود خواهدداشت که درظرف 20 ثانیه پاسخ آن را بیابید. بنا بر این در مورد تقسیم زمان وسواس به خرج ندهید. شما برای هر درس زمانی را در اختیار دارید، باز اگر پذیرفته‌باشید که از سر بعضی تست‌ها بگذرید، احتمالا زمان برای بقیه‌ی سؤالات کافی خواهد بود. در بعضی موارد (به خصوص دروس عمومی) امکان استفاده از زمان‌های دروس دیگر هم به وجود می‌آید.
کلید: در تقسیم زمان برای پاسخ‌گویی به تست‌ها، توجه داشته‌باشید که زمان برای حل هر تست متفاوت است.
زمانی برای مرور
اگر فرصتی بود زمانی برای مرور تست‌ها کنار بگذارید ولی پاسخ‌ها را عوض نکنید، مگر این که اطمینان حاصل کنید که پاسخ اول شماغلط بوده‌است. هر چه بیشتر سر یک سؤال مردد باشید، احتمال زیادتری دارد که سر گیجه بگیرید.
کلید: اگر زمانی برای مرور تست‌ها باقی ماند، پاسخ را تنها زمانی تغییر دهید که به غلط بودن پاسخ اولیه اطمینان حاصل نمایید.
سرعت عمل
سرعت عمل در تست زنی به عوامل متعددی بستگی دارد:
به هر حال،سرعت عمل در تست زنی موضوعی مستقل از سایر رفتارها نیست. فردی که کلا کند است، فردی که زود مضطرب می‌شود و یا کسی که تقسیم زمان مناسبی ندارد، احتمالا در کلیه‌ی فعالیت‌هایی که نیازمند سرعت عمل و توانایی مشاهده است، مشکل خواهدداشت.
کلید: برای افزایش سرعت عمل در تست زنی چهارعامل مؤثرند: تمرین و رکوردگیری تست زنی، شادابی و سر حال بودن، تمرکز و آرامش، ومطالعه‌ی مفهومی.
دقت درمحاسبات عددی
در
همه‌ی رشته‌های کنکوری دروسی وجوددارند که در آنها حل مسأله و محاسبات
عددی ضرورتی اساسی است. اشتباهات دانش‌آموزان در محاسبات عددی عمدتا ناشی
ازعجله وعدم تمرکز آنها است که این هم ناشی از تلاش آنان برای از دست
ندادن زمان است. گفته شد، این عجله غیر از ضرر وافزایش احتمال اشتباهات،
به طورحتم هیچ خیری ندارد. به محاسبات عددی به خصوص دررشته‌ی ریاضی که
موارد آن زیاد است،
دقت بیشتری داشته‌باشید. سعی کنید به نحوی در
محاسبات پیش روید که همان یک بار محاسبه، اطمینان شما را حاصل نماید. عجله
در محاسبه، شک شما را افزایش داده و منجر به محاسبات دوباره و سه باره و
اتلاف وقت خواهدشد.
کلید: محاسبات ریاضی را با دقت و تمرکز انجام دهید.
مجموعه‌ی ریاضی
در تست‌های ریاضی برای کسب نتیجه‌ی بهتر ساختاری با این ترتیب توصیه می‌شود:
مفهوم را به خاطر بسپارید. موارد جامع و مانع را شناسایی کنید. قضایای مربوط به مفهوم مورد نظر را به دقت و با تمامی اجزا به خاطر بسپارید.
موارد منتج از این قضایا را شناسایی کنید. تا حد ممکن مواردخاص پیرامونی را شناسایی کنید.
در دروس ریاضی نباید به حفظیات اکتفا کرد، اگر چه لازم است تمام فرمول‌ها را بدانید. در هر مسأله، مجهول مسأله را در یک طرف ومفروضات را در طرف مقابل بنویسید. مشکل عمده‌ی دانش‌آموزان در دروس ریاضی این است که صورت مسأله را درک نمی‌کنند. اگر مفروضات مسأله را تشخیص دهید، می‌توانید به پاسخ هم برسید. راه حل، درون همین مفروضات وجود دارد. در درس دیفرانسیل مرور نکات کلی مربوط به نمودارها می‌تواند در حل مسایل مربوط به برد تابع، اکسترمم‌های نسبی ومطلق وتغییرات تابع، مفید واقع شود. با توجه به توزیع سؤالات کنکور در درس دیفرانسیل منطقی به نظر می‌رسد که بیشتر تمرکز در فصول سوم به بعد باشد.
کلید: در تست‌های ریاضی، یک روش کار مشخص داشته‌باشید تا دچار سردرگمی نشوید.
فیزیک
حجم زیاد درس فیزیک و تنوع موضوعات آن ایجاب می‌کند که از قبل:
کلید: در درس فیزیک ضمن مطالعه‌ی مفهومی و تقویت بنیه‌ی ریاضی، به طور کیفی تست‌هایی در سطوح ساده، متوسط و سخت بزنید و مراقب مفاهیم نزدیک به هم باشید.
شیمی
توزیع تست‌های شیمی به طور مساوی بین کتاب‌های شیمی 2، شیمی 3، شیمی پیش‌دانشگاهی 1 و شیمی پیش‌دانشگاهی 2 صورت می‌گیرد.
تنها
حدود 10 درصد از کل تست‌ها مربوط به مسایل می‌باشد و بقیه‌ی مطالب توصیفی
هستند، لذا در صورت کمبود وقت به هنگام تست زنی وقت مطالعه‌ی مسایل را به
زمانی موکول کنید که همه‌ی مطالب توصیفی را مطالعه کرده‌باشید. در فرصت و
موقعیت روزهای پایانی کنکور بهترین روش تست زدن، حل تست‌های دوره‌ای
کنکورهای ساده (۷۶ تا ۸۱) می‌باشد و استفاده از تست‌های طبقه بندی توصیه
نمی‌شود. با در نظر گرفتن این که شیمی آخرین درس در مجموعه‌ی تست‌های
اختصاصی دفترچه‌ی سؤالات است، دانش‌آموزان به دلیل اختصاص وقت به تست‌های
دروس قبلی، در مورد شیمی دچار کمبود وقت می‌شوند. زمانی که تست‌های
دروس اختصاصی دیگر را علامت می‌زنید، به زمان باقی‌مانده برای شیمی هم
توجه داشته‌باشید.
کلید: در تست‌های شیمی به نحوه‌ی توزیع سؤالات و هم چنین در اولویت قرار دادن پاسخ‌گویی به تست‌های توصیفی توجه نمایید.
زیست شناسی
به دلیل تنوع زیاد منابع و کتب تست‌های زیست شناسی، مراجعه به تست‌های کنکور سال‌های قبل به عنوان بهترین منبع، بیشتر توصیه می‌شود. پیشنهاد می‌شود در روزهای پایانی برای ایجاد آمادگی بیشتر از مبحث درس زیست، حدود 40 تست تمرین و مرورگردد. شواهد نشان می‌دهد که فقط 7 درصد از دانش‌آموزان تست‌های زیست شناسی را بالای 50 درصد می‌زنند. از دو جنبه می‌توان به این مشکل نگاه کرد:
هر
سؤال نکات کلیدی دارد که با خوب فهمیدن سؤال قابل دست‌یابی است. برای
هرسؤال زیست شناسی 45 ثانیه زمان وجوددارد و از این زمان می‌توان 15 ثانیه
را به خوب خواندن سؤال، 15 ثانیه را به
خواندن گزینه‌ها و 15 ثانیه را
به پاسخ دادن و پرکردن پاسخ‌نامه اختصاص داد .البته بیان این نکته صرفا
برای ایجاد یک الگو و تصویر ذهنی است، نه این که واقعا برای هر تست زمان
بگیرید!
کلید: در تست‌های زیست شناسی، دقت بر روی درک و فهم سؤالات اهمیت بیشتری دارد.
زیان انگلیسی
تست‌های درس زبان آخرین سری ازسؤالات در دفترچه‌ی عمومی می‌باشند 50 یا 60 درصد از دانش‌آموزانی که نتوانسته‌اند تست‌های زبان را بزنند استدلال‌شان این است که زمان کم آورده‌اند. چرا؟ دلیل این امر اختصاص زمان بیشتر به تست‌های دروس ماقبل است. توقف زیاد درتست‌های قبلی که معمولا هم غلط ازآب در می‌آیند، موجب ضرر جدی در تست‌های زبان می‌شود، در حالی که اگر دقت مناسب برای آن صرف گردد، احتمالا تست‌های صحیح بیشتری را علامت خواهیدزد. بنا بر این بسیار مهم است که مجموعه‌ی سؤالات دفترچه‌ی عمومی را با هم ببینید. از ابتدای سؤالات عمومی شروع کنید وتا انتهای سؤالات که تست‌های زبان هستند پیش بروید و بعد برای تست‌های یک ستاره ودوستاره وقت بگذارید. در درس زبان، تست‌هایی را که سال‌های قبل زیاد تکرارشده‌اند، با نظر دبیران مشخص نمایید و تمرین کنید.
کلید: در تست‌های زبان انگلیسی، زمان را هماهنگ با زمان دروس عمومی دیگر در نظر بگیرید.
معارف
با عنایت به فرّار بودن مفاهیم به خصوص اسامی، مباحث سنت‌های الهی، فلسفه، تاریخ و احکام، لازم است درس معارف دریک فرصت کوتاه مرور شود. روایات و مخصوصا آیات باید با دقت خوانده شود. چرا که قابلیت طراحی تست در مورد آنها زیاد است. باید بدانید هر آیه در چه زمینه‌ای است و اشاره به کدام مطلب دارد. یک دانش‌آموز مسلط می‌تواند تست‌های معارف را در زمان 8 تا ۱۰ دقیقه پاسخ داده و در زمان صرفه‌جویی کند.
کلید: در تست‌های معارف، امکان سرعت عمل، بیشتر است.
ادبیات
با وجود آن که درس ادبیات با زبان مادری دانش‌آموزان ارتباط دارد، اما مورد سهل‌انگاری بیشتری قرار می‌گیرد. از کنکور 81 که سؤالات به نسبت سخت‌تر شده‌است، توقع می‌رود دانش‌آموزان این درس را جدی‌تر بگیرند. علاوه بر آن کتاب زبان فارسی که از سال سوم آن در کنکور سؤال می‌آید به اندازه‌ی کفایت تدریس نمی‌شود و اکثردانش‌آموزان در این درس مشکل دارند. با عنایت به این که 5 سؤال ازاین کتاب طرح می‌شود لازم است دانش‌آموزان ضعف‌های خود را در آن جبران نمایند. تسلط بر کلیه‌ی مطالب ادبیات حتی هم سنگ دبیر، برای کسب نتیجه‌ی مطلوب ضرورت دارد. دانش‌آموزان در بخش دریافت پیام‌های اصلی مطالب نیزمشکل دارند. درقرابت‌های معنایی توصیه می‌شود ابتدا خود عبارت یا بیت را مطالعه نموده و سپس در ذهن خودتان معنی کنید. بعد معنی را در ذهن ساده نمایید تا حدی که چکیده و درون‌مایه‌ی اصلی موضوع کشف شود.
اولین سؤالات دفترچه‌ی عمومی، تست‌های ادبیات هستند و لذا تقسیم زمان مناسب در این درس مهم است.
کلید: تست‌های ادبیات را جدی بگیرید و به حفظیات اتکا نکنید.
عربی
در رابطه با ترجمه به فعل و زمان فعل توجه شود و در موارد مشابه کلمات ساده‌ای مانند ضمایر یا مفرد و جمع بودن کلمات مد نظر قرار گیرد. در درک مطلب، دقت درمفهوم کلی مطالب مهم است. یادتان باشد که سؤالات مطرحه خارج ازمفاهیم درک مطلب نخواهدبود. سؤال‌های تجزیه و ترکیب از بخش درک مطلب، از انتها پاسخ داده شوند. یعنی ابتدا به ترکیب توجه شود و بعد موارد تجزیه. شناخت نقش مثل تمیز، حال و نیز جامد و مشتق بودن کلمه دقت گردد. در رابطه با تمیز، عدد و حرکت‌گذاری جملات داده‌شده به اسم‌های غیر منصرف دقت بیشتری شود.
کلید: در تست‌های عربی، برای کسب مهارت بیشتر، هیچ فنی به اندازه‌ی آمادگی‌های قبلی نقش ندارد.
نتیجه گیری:
دستتون درد نکنه خیلی ممنون خدا اجرتون بده